قوانین و آموزش استفاده از چک

نکات حائز اهمیت در خصوص قوانین چک:

-از نظر قانون تجارت افراد زیر دارنده چک به حساب می‌آیند:

۱- کسی که چک در وجه او صادر گردیده

۲- کسی که چک به نام او پشت‌نویسی شده

۳- حامل چک (در مورد چک‌های در وجه حامل)

۴- قائم‌مقام قانونی افراد بالا

نکات مربوط به چک :

۱- هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد، بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.

۲- چک فقط در تاریخ مندرج در آن و یا پس از تاریخ مذکور قابل وصول از بانک خواهد بود.

۳- درصورتی‌که دارنده چک تا شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه ننماید دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت. دارنده چك براي تعقيب كيفري بايد ظرف ۶ ماه از تاريخ صدور براي دريافت وجه آن به بانك مراجعه نمايد و ظرف ۶ ماه از تاريخ صدور گواهي عدم پرداخت براي طرح شكايت به دادسرا مراجعه كند، در غير اين صورت ديگر امكان طرح شكايت كيفري نيست.

۴- کسی که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گردیده حق شکایت کیفری نخواهد داشت مگر آنکه انتقال قهری باشد. به‌عنوان مثال اگر فرد الف چکی از شخص ج داشته باشد و آن را به بانک ببرد اما به دلیل عدم وجود موجودی، چک پرداخت نشود و بانک آن را برگشت بزند و پس از آن، این  چک را به دلیل طلبش به فرد ب انتقال دهد، ب حق شکایت کیفری از ج را نخواهد داشت. اما اگر این چک مثلا به ب به ارث رسیده باشد، امکان شکایت کیفری از بین نمی‌رود.

۵- درصورتی‌که دارنده چک بخواهد چک را به وسیله شخص دیگری به نمایندگی از طرف خود وصول کند و حق شکایت کیفری او در صورت بی‌محل بودن چک محفوظ باشد، باید هویت و نشانی خود را با تصریح نمایندگی شخص مذکور در ظهر چک قید نماید و بدین ترتیب حق شکایت کیفری وی محفوظ خواهد بود.

۶- صادر‌كننده نباید، در زمان مندرج در چك، تمام یا قسمتی از وجه را از بانك خارج كند به شكلی كه در زمان سررسید در حساب وی وجه نباشد. همچنین نباید دستور پرداخت نشدن چك را صادر كند یا اینكه نباید چك را به شكل غیر صحیح تنظیم كند. در صورت عدم مطابقت امضاء، قلم‌خوردگی و مسائلی از این قبیل، بانك از پرداخت پول خودداری می‌كند.

۷- صادرکننده چک( یا ذینفع یا قائم‌مقام قانونی آن‌ها) با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت‌درامانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده، می‌تواند کتباً دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد. بانک پس از احراز هویت دستوردهنده( و اطمینان از اینکه او صادرکننده چک است) از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک به بانک، گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام‌شده صادر و تسلیم می‌نماید.

دارنده چک می‌تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند. هرگاه خلاف ادعایی که موجب عدم پرداخت‌شده ثابت گردد(یعنی ثابت شود که چک گم نشده بوده است یا از طریق سرقت  و … به دست نیامده بوده است) دستوردهنده علاوه بر مجازات مقرر باید کلیه خسارات وارد بر دارنده چک را نیز بپردازد. دستوردهنده مکلف است پس از اعلام به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید. در غیر این صورت پس از انقضا مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک وجه آن را پرداخت می‌کند.

۸- چنانچه شخصی به دیگری چكی را بدهد و در مقابل قرار باشد كه دیگری كاری را برای او انجام دهد و انجام ندهد، صادر‌كننده نمی‌تواند دستور عدم‌ پرداخت چك را صادر كند؛ زیرا عدم‌ انجام تعهد یك مسئله مدنی است و بایستی پس از پرداخت وجه، دادخواست خود را به دادگاه تحویل دهد.

۹- چک‌های صادره از صندوق قرض‌الحسنه چك محسوب نمی‌شوند چراکه صندوق قرض‌الحسنه بانك نبوده و تابع ضوابط و مقررات حاكم بر عمليات بانكي نيستند. اين چک‌ها در واقع نوعي حواله هستند كه دارنده آن‌ها نه از مزاياي كيفري اسناد تجاري بهره‌مندند و نه می‌توانند از مزاياي قانون تجارت و قانون ثبت اسناد استفاده كنند. اين چک‌ها در واقع اسناد عادي و مطالبه‌ی وجه آن‌ها منوط به رعايت تشريفات مربوط به مطالبه اجراي مفاد اسناد عادي است.

۱۰- در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادرشده باشد، صادرکننده چک و صاحب امضا متضامنا مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو نفر صادر می‌شود. به‌علاوه امضاکننده چک طبق قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است،‌ که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول خواهد بود. به‌عنوان مثال در جایی که مدیرعامل یک شخص حقوقی به نمایندگی از شخص حقوقی، چکی را امضا می‌کند، هم خود مدیرعامل و هم شرکت با هم و متضامنا مسئول پرداخت چک خواهند بود.

نکات نوشتن چک به طور صحیح :

۱- در قسمت «مبلغ چک» هم تومان را بنویسید و هم ریال را؛ مثلاً مبلغ ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال را این‌گونه می نویسند: ده میلیون ریال معادل یک میلیون تومان.

۲- درقسمت «در وجه» سعی کنید که وجه را به اسم شخص بنویسید و تا می‌توانید از نوشتن کلمه‌ی حامل خودداری کنید.

۳- بعد از آنکه اسم طرف را نوشتید، برای جلوگیری ازسوء استفاده‌ی احتمالی بنویسید که چک «بابت» چه چیزی صادر شده است، مثلاً «آقای مرتضی کریمی بابت خرید یک دستگاه آپارتمان».

۴- در داخل شکل مستطیل که باید مبلغ به عدد نوشته شود سعی کنید از سمت چپ با کمترین فاصله به حرف «ر» درکلمه «ریال» شروع به نوشتن کرده و پس از نوشتن مبلغ، در جلوی آن تا انتهای مستطیل خط تیره کشیده شود.

۵- صفرهای مبلغ چک را به‌صورت دایره‌هایی بنویسید که به عدد ۵ شبیه نباشند و از گذاشتن نقطه به جای صفر جداً خودداری کنید.

۶- پس از نوشتن عدد مورد نظر برای جلوگیری از زیاد نمودن رقم، چسب نواری روی مبلغ بچسبانید و با ناخن روی آن را خط بیاندازید.

۷- اگر می‌خواهید بین تاریخ عددی و حروفی یکی را انتخاب کنید، حتماً تاریخ را به حروف بنویسید.

۸- سعی کنید از یک خودکار شخصی برای نوشتن چک استفاده کنید و از خودکار دیگران برای این کار استفاده نکنید. برخی خودکارها دارای جوهری هستند که بعد از نوشتن و گذشتن مدت زمانی، خود به خود پاک خواهند شد و یا این قابلیت را دارند که با پاک کن، پاک شوند.

۹- در انتخاب امضاء برای چک سعی کنید از امضاء ساده که قابل جعل باشد خودداری کنید و زیر امضاء، نام و نام‌خانوادگی را به‌همراه تاریخ با خط خود قید کنید.

۱۰- پس از صدور چک، ته‌برگ آن را نیز کامل کنید و تاریخ چک و مبلغ چک و این که چک را به چه کسی داده اید را حتماً قید کنید.‌

۱۱- چنانچه بدون قلم‌خوردگی چک را نوشتید و امضاء کردید، در بالای شکل مستطیل که رقم را نوشتید این عبارت را بنویسید: × بدون خط‌خوردگی × و دو طرف آن را با علامت ضربدر«×» ببندید و اگر چنان‌چه در هنگام نوشتن دچار قلم‌خوردگی شد ولو این که یک حرف یا یک عدد باشد، پشت چک قید کنید که «مبلغ فلان و تاریخ فلان صحیح است و قلم خوردگی از اینجانب می‌باشد». این جمله را در پشت چک در گوشه‌ای قید کنید و امضاء نموده و سپس زیر آن را خط بکشید.

۱۲- از نمونه امضاء خود در قسمت ته برگ چک و قسمت های دیگر خودداری کنید تا چنانچه مورد سرقت قرار گرفت جعل نمونه امضاء صورت نگیرد.